Eğer 2020, Merkeziyetsiz Finans (DeFi) yılı olarak görülürse, bu yeni nesil kripto varlıklarının yükselişinde, gelir elde etmek için kripto para ‘stake etme’ işlemlerinin popülerliğinin büyük payı olduğunu bilmek gerek.Sektör, sabit faiz veya ‘yield farming’ geliri elde etmek için kripto para yatıran kullanıcıların sayısında gözle görülür bir artışa tanık oldu. Zira İş İspatı (Proof-of-Work, PoW) blockchain madencilerinin sayısı azalmaya başladı. Elbette önde gelen kripto para birimi Bitcoin hariç… Yalnızca Kraken’in platformuna bir milyar dolardan fazla kripto para stake edilmiş durumda. Ayrıca Binance, Huobi ve diğer büyük borsalarda da devasa miktarda kilitlenmiş kripto para bulunuyor. Ek yapmak gerekirse, DeFi platformlarında stake edilen toplam varlık miktarı, Ocak 2021’de 21 ila 23 milyar dolar civarındaydı. Bu tutar, stake etmeye gösterilen talebin gerçek bir kanıtı.
“Staking” ya da “stake etmek”, Hisse İspatı (PoS) tabanlı blockchain sisteminin operasyonlarını sürdürülmesine katılmak isteyen kullanıcının, kripto para cüzdanındaki varlıkları kilitlediği faaliyete deniyor. Ağa katkı yapan kullanıcıların ödüllendirilmesinin yanında, ağın fikir birliğine varmasına yardımcı olmaları bakımından bu yöntem kripto para madenciliğine benziyor.
Stake eden kişinin işlemleri doğrulama hakkı, ilgili kripto paradan cüzdan içinde ne miktarda “kilitlendiğine” göre belirleniyor. Ancak, tıpkı PoW platformunda madencilik yapmak gibi, stake edenler yeni blok bulmaya veya blockchain üzerine işlem eklemeye teşvik edilirler. Teşvik sunmalarının yanı sıra PoS blockchain platformları, ölçeklenebilir ve yüksek işlem hızına sahip.
Madencilik ve stake etmek arasındaki temel fark, işlemleri doğrulamak için kullanılan temel blockchain konsensüs mekanizmasında yatıyor. Madencilik, İş İspatı (Proof-of-Work, PoW) algoritmasında kullanılıyor. Özellikle de BTC ağında… Diğer taraftan stake etme işlemi Hisse İspatı (Proof-of-Stake, PoS) protokolünde kullanılıyor. Bu alanda en popüler örnek Ethereum 2.0 ağı. Yani, Ethereum ağının PoW’dan PoS konsensüs algoritmasına geçeceği sürümü…
Madencilik ve stake etmek arasındaki farklar şöyle özetlenebilir:
Stake etme işlemine gösterilen ilginin artması neticesinde, bir kenarda duran kripto paralarla pasif gelir elde etmek mümkün oluyor ve bu alanda yüzlerce seçenek var. Şu anda staking ödülleri sunan en büyük kripto para birimlerinden bazılarını kısaca gözden geçirelim:
Ethereum, gelmiş geçmiş en popüler ikinci kripto para birimi platformu olduğundan, en çok konuşulan stake seçeneği olarak da Ethereum 2.0 karşımıza çıkıyor. Eğer yeterli miktarda ETH yatırımı yaptıysanız, sistemin ilk doğrulayıcılarından biri olarak sistemin gelişmesine yardım edebilirsiniz.Kullanıcılar ETH 2.0 ağında stake etmek için minimum 32 ETH yatırım yapmak ve Eth1 mainnet istemcisine sahip olmak durumunda. Akabinde Eth2 Launch Pad’e giriş yapılarak süreç başlıyor.Elbette, DeFi sektörünün 2020 yılında yaşadığı yükselişe şahit olduysanız, bu büyümenin arkasında yatan en büyük faktörün, ERC20 standardındaki token’lar üzerinden elde edilen şaşırtıcı derecede yüksek yield farming ödül potansiyeli olduğunu fark etmişsinizdir. Bunu yazının ilerleyen kısmında ele alacağız.
Tezos, Haziran 2018’de kullanıma açıldığında 230 milyon doların üzerinde yatırım topladığı en büyük ilk token arzı (ICO) etkinliği sayesinde büyük sükse elde etti. Protokolde, Likit Hisse İspatı (Liquid Proof-of-Stake, LPoS) adı verilen farklı bir PoS sürümü uygulanıyor.
Tezos’un yerel para birimi XTZ ve stake etme sürecine de “baking (pişirme)” adı veriliyor. Stake eden kullanıcılar, yerel token üzerinden ödüllendiriliyor. Ayrıca, kötü niyetli kullanıcıların hisselerine el konularak cezalandırıldıkları bir sistem var.
Tezos ağında stake etmek ya da baker olmak için, kullanıcının elinde 8.000 XTZ token tutması ve tam düğüm (full node) çalıştırması gerekiyor. Neyse ki, sembolik ölçekte kripto para sahibi olanların da stake etmesi mümkün. Bunun için XTZ token’larını devretmelerine ve ödüllerini paylaşmalarına imkan veren üçüncü parti hizmetler ortaya çıktı. XTZ stake etme işlemiyle elde edilen yıllık getiri yüzde 5 ila 6 arasında değişiyor.
Algorand (ALGO) ağının temel amacı, sınır ötesi ödemeleri daha düşük maliyetli hale getirmek. PoS protokolünü kullanan ağ, güvenlik ve işlem onaylama için stake edenlere ihtiyaç duyuyor. Tezos ağından farklı olarak, Saf Hisse İspatı (Pure Proof-of-Stake, PPoS) konsensüs mekanizmasını kullanıyor. Yine de tam düğümleri (full node) çalıştırmak için stake edenlere ihtiyaç duyuyor.
Ayrıca, ALGO delegasyon sistemini destekleyen üçüncü partiler de mevcut. Bu ağlarda stake etme ödülleri yıllık yüzde 5 ila 10 arasında değişiyor. Ödüllerin kullanılan platformdan etkilendiğini unutmamak gerekiyor. Örneğin, Binance Staking kullananlar yüzde 8’lik APY (yıllık getiri yüzdesi) oranından yararlanıyor.
Kore merkezli karmaşık blockchain projesi olan Icon (ICX), kendiliğinden stake etmeye izin veren bir platform sunuyor. Ancak Icon; Delegeli Hisse İspatı (Delegated-Proof-of-Stake, DPoS) konsensüs algoritmasını kullanması sayesinde Algorand ve Tezos’tan ayrılıyor. Bu modelde, belirli sayıda kullanıcı yeni bloklar bulup işlemleri doğrularken, diğer katılımcılar token’larını bu kişilere devredebiliyor.
Protokolün ICX adında yerel token’ı bulunuyor. ICON üzerindeki yıllık stake ödülleri, yüzde 6 ila 36 arasında değişiyor.
Kullanıcılar stablecoin ile stake etme yönteminde düşük ölçekte faiz elde ediyor olsa da, kripto para piyasasındaki yüksek fiyat oynaklığından korunuyorlar. İşte en büyük borsalarda sunulan stablecoin getiri örnekleri:
Platformlarında çok sayıda kullanıcı barındırmaları sayesinde borsalar doğal olarak stake çözümleri sunmaya başladı.
Trader’lar, stake işlemi ile gelir akışlarını çeşitlendirebiliyor ve borsalarda sabit biçimde duran fonlarından pasif gelir elde edebiliyorlar. Staking destekleyen önde gelen kripto para borsalarından bazılarını aşağıda listeliyoruz, ancak tam liste bunlarla sınırlı değil:
Binance, işlem hacmine göre en büyük dijital para borsası konumunda. Haliyle birçok yatırımcı, alım satım platformları aracılığıyla stake işlemi gerçekleştirmeyi düşündüğünce listesinin başına bu borsayı yazıyor. Buna paralel olarak, Ethereum 2.0 için Binance staking hizmeti Aralık 2020’de hayata geçti
Ayrıca borsa; DAI, Tether (USDT), Binance USD (BUSD), BTC ve Binance Coin (BNB) gibi kripto para birimleri ile DeFi staking çözümü de sunuyor.
Coinbase, kripto para birimlerini stake etme özelliği içeren bir başka lider kripto para borsası konumunda. ETH 2.0 stake etme seçeneğinin haricinde Coinbase, bu alanda kullanılan diğer kripto paralar olan ALGO ve XTZ birimine de destek veriyor.
Bu stake etme yöntemine şekline “cold (soğuk) staking” ismi veriliyor. Ancak bu sistemde, stake eden kişinin işleme konan coin’leri aynı adreste tutması gerekli. Zira bu coin’ler hareket ederse kilitlenme süreleri bozuluyor ve sonuç olarak stake ödüllerinin kaybolma ihtimali ortaya çıkıyor.
Stake etmeyi destekleyen önde gelen çevrim dışı ve özel kripto para cüzdanları şu şekilde:
Borsalar ve içinde kripto para saklanan cüzdan çözümleri, hem alım satım hem de stake etme özelliği barındırabilir. Ancak hizmet olarak staking platformları, yalnızca stake etmek amacıyla geliştirildi. Bu platformlar çalışmalarını devam ettirebilmek için kazanılan ödüllerin belli bir yüzdesini alıyor. Bu platformlar üzerinde yapılan stake işlemi, “soft (yumuşak) staking” olarak adlandırılıyor.
DeFi staking yaparak ne kadar gelir elde edebileceğinizi, stake hesaplama web sayfasından öğrenebilirsiniz.
Kripto para birimlerinizi stake etme konusunda acele etmemek, stake platformu seçimi üzerinden elde edilen ödülleri belirleyeceğinden son derece önemlidir. Yanlış seçim yapmak, hem ödülleri ve hem de stake edilen paranın kaybolmasına neden olabilir. Stake platformu seçerken dikkat edilmesi gereken yöntemler şöyle sıralanabilir:
Dijital para birimlerini stake etme süreci, stake etme seçeneklerine göre değişiklik gösterir. Örneğin cold (soğuk) staking, PoS platformu üzerinde direkt doğrulayıcı olmaktan farklı çalışır. Ayrıca, hizmet olarak staking platformlarını kullanmak, üçüncü parti veya borsa tabanlı stake etme işleminden farklı bir yol izler.
Kripto para borsası üzerinden stake etme yöntemini örnekle açıklamakta fayda var. Kolay anlaşılması açısından platform olarak Binance borsasını ve kripto para birimi olarak da Ethereum’u (ETH) kullanalım.
2021’in ortalarından itibaren, en yüksek stake ödüllerini elde edebileceğiniz en büyük borsalardan bazıları şunlar:
Ledger gibi bir donanım cüzdanı üzerinde kripto para stake etme süreci de basit biçimde gerçekleşiyor.
Ama her şey bundan ibaret değil. Ledger cüzdanında depolanan paralar kullanılabiliyor, ancak bunların yönetimi, farklı cüzdan uygulamaları üzerinden gerçekleştiriliyor. Bu formülü kullanarak stake etmek için yukarıda yer alan prosedürdeki aynı adımlar takip ediliyor, ancak birinci adımdan sonra üçüncü parti kripto para saklama hizmetine geçiliyor.
Bu adımlardan sonra cüzdandan Ledger’a para göndermeniz ve stake etmeye başlamanız gerekiyor. Üçüncü parti cüzdanın kripto paralarınızı yönettiğini unutmayın.
2021 yılı itibarıyla en yüksek stake ödülü kazanılabilen en iyi iki donanım cüzdanı şunlar:
Yukarıda açıklanan cazip getiri modelleri, stake etme işleminin kripto para sahipleri açısından neden bu kadar popüler hale geldiğini ispatlıyor. Zira kullanıcıların hesaplarında duran kripto paralara ek gelir sunuyor. Ayrıca, bazı protokollerde göze çarpan yüzde yüz gelirle stake etme seçenekleri, kripto para dünyasında bu sistemin daha fazla ilgi görmesini sağlıyor. Ancak, stake dünyasına atılmadan önce, göz önünde bulundurmanız gereken bazı olumlu ve olumsuz durumlar mevcut.
Kripto para stake etmenin artıları:
Ancak şunu sorabilirsiniz: kripto para stake etmek güvenli mi? İşte kripto para stake etmenin eksi yanları:
Üç… İki… Bir… Stake. Yukarıdaki açıklamaların ardından stake etmenin, PoW tabanlı madencilik sistemine kıyasla (hem çevresel hem de ekonomik olarak) daha verimli olduğu ortada. Bu nedenle haklı olarak kripto sektörü içinde ivme kazanıyor ve pazar payı artıyor. Ethereum beklenen büyük güncellemesini tamamlandığında ve Aralık 2020 itibarıyla resmi olarak staking işlemlerine başladığında stake etme protokollerine geçiş de güç kazandı.
Ve 2021’de, DeFi staking işlemleri gelişmeye devam ederken, hem merkezi olmayan hem de merkezi stake yapılarının popülaritesi tüm zamanların en yüksek seviyesinde görünüyor.
Son olarak DeFi staking, FOMO oluşturacak derecede hızlı büyüyor. Özellikle yield farming veya likidite sağlayıcılığı konusunda şüphe uyandıracak derecede yüksek ödüller vadeden yeni protokoller ortaya çıkıyor. Dolayısıyla projelere çok dikkatli şekilde yaklaşmak gerek.
Kripto stake etme sistemlerinin büyük riskler içerdiğini unutmayın. Bu nedenle kapsamlı araştırma ve akıllıca yatırım yapmak kesinlikle çok önemlidir. Mutlu stake’ler!
2022 Borsacibaba.com Risk Açıklaması / Feragatname: Borsacibaba.com‘da yayınlanan her türlü Bitcoin analizi, kripto para analizi, Bitcoin tahmini gibi içerikler ve haberler bilgi amacı ile sağlanmaktadır. Kripto para yatırımları riskli yatırımlar olup tüm paranızı kaybetme riskiniz mevcuttur. Borsacibaba.com asla yatırım tavsiyesi veya yatırım önerisi niteliğinde bulunan içerikler yayınlamamakta olup Borsacibaba.com yatırım danışmanı değildir. Bu nedenle Borsacibaba.com ve sitede yer verilen makalelerin yazarları yatırım kararlarınızdan sorumlu tutulamaz.Borsacibaba.Com Seon1.com Kuruluşudur
Dolar | 16,3591 | % 0.05 |
Euro | 17,6211 | % 0.29 |
Sterlin | 20,7235 | % 0.31 |
Bitcoin | 476243,00 | % -2.48 |
Ethereum | 29017,00 | % -9.00 |
Çeyrek | 1.588,00 | % 0,19 |
G. Altın | 974,96 | % 0,26 |
BIST 100 | 2.450,84 | % 1,35 |
Litecoin | 1033.2 | % -7.22 |
B. Cash | 2992,00 | % -4.20 |